4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun’un (Kanun) “İzin alma yükümlülüğü ve izin verme yetkisi” başlıklı 4. maddesi uyarınca, işverenler Türkiye’de bir yabancı çalışan istihdam etmeden önce Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ndan o yabancı çalışan için yabancı çalışma izni almak zorundadır.

Bakanlık Tarafından Yabancı Çalışma İzni Olmaması Halinde Uygulanabilecek Cezalar

Kanun, söz konusu izin alınmaksızın Türkiye’de çalışan yabancı ve yabancıyı çalıştıran işverene karşı çeşitli yaptırımlar öngörmüştür. Nitekim Kanun’un “Cezaî hükümler” başlıklı 21. maddesi, çalışma izni bulunmamasına rağmen çalıştırılan her bir yabancı için işverene 8.848 TL, yabancıya ise 881 TL idarî para cezası verilmesini emretmektedir^[1].

Söz konusu hukuka aykırı uygulamanın tekrarında ise muhataplar, idarî para cezalarının iki katını ödemek zorunda kalacaktır. Bunun yanında aynı maddede çalışma izni olmaksızın yabancı çalıştıran işverenlerin, yabancının ve varsa eş ve çocuklarının konaklama giderleri ile ülkelerine dönmeleri için gerekli masrafları ve gerektiğinde sağlık harcamalarını karşılaması gerektiği hükme bağlanmıştır.

İşverenlerin yabancı çalışma izni olmaksızın yabancı çalıştırması halinde SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) mevzuatından doğan yaptırımlarla karşılaşması da söz konusudur. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 5510 sayılı Kanun’un 4/2/c maddesi uyarınca “4/1/a gereği sigortalı sayılanlara ilişkin hükümler, mütekabiliyet esasına dayalı olarak uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülke uyruğunda olanlar hariç olmak üzere^[2], yabancı uyruklu kişilerden hizmet akdi ile çalışanlar hakkında da uygulanır”. Bu hükümden olarak, işverenler istihdam ettiği yabancı çalışanlarını Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirmekle yükümlüdür. Sosyal Güvenlik Kurumu nezdinde sigortalıya ilişkin yapılacak tüm işlemler ise ancak sigortalının sosyal güvenlik sicil numarası üzerinden yapılabilir (5510 sayılı Kanun m. 92/IV) . 5510 sayılı Kanun’un 92. maddesinin son cümlesinde, yabancı uyruklu vatandaşların sosyal güvenlik numaralarının İçişleri Bakanlığı’nca verilen kimlik numarası olduğu belirtilmiştir. Başka bir ifadeyle, yabancı çalıştıran işveren, İçişleri Bakanlığı’ndan yabancı için kimlik numarası almadan yabancının sigorta başlangıç tescili başta olmak üzere SGK nezdinde o yabancıya ilişkin hiçbir işlem yapamamaktadır.

Yabancı kimlik numarası nasıl tesis edilir?

5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu çerçevesinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Yükseköğretim Kurulu ve Ekonomi Bakanlığı’nca yalnızca “Çalışma İzin Belgesi” verilen yabancıların kayıtları, bu kurumlarca Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’nce belirlenmiş olan veri desenine göre doldurularak yine Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’nce elektronik ortamda tutulan yabancılar kütüğüne işlenmek suretiyle yabancı kimlik numarası alabilecektir. ^[3]

İçişleri Bakanlığı’nın genelgesinde de belirtildiği üzere yabancı kimlik numarasının çalışma izin belgesi verilen yabancılara verildiği hususu ve sigorta işlemlerinin ancak yabancı kimlik numarası ile yapılabildiği hususu bir arada değerlendirildiğinde, işverenlerin yabancı çalışma izin belgesi olmaksızın yabancı çalışanlarının SGK işlemlerini yapamayacağı aşikardır.

5510 sayılı Kanun, işverenlere, çalışanın yabancı uyruklu veya Türk asıllı olup olmaması ayrımı yapmaksızın tüm çalışanların sigortalı işe giriş bildirgesi, genel sağlık sigortası giriş bildirgesi, aylık prim ve hizmet belgeleri gibi belge ve işlemlerin usulüne uygun olarak süresinde yapılmasını zorunlu kılmıştır.

İşveren eğer 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesi uyarınca yabancı çalışma izni olmaksızın çalıştırılan dolayısıyla sigorta giriş işlemleri yapılamayan yabancı çalışanların her biri için 2016 yılında 1.647 TL ilâ 8.325 TL idari para cezası ödemek zorunda kalacaktır^[4]. Bunun yanında 5510 sayılı Kanun’un 86. maddesi uyarınca işverenler çalışanları için her ay süresi içerisinde usulüne uygun olarak çalışanların prim ve hizmet belgelerini SGK’ya ibraz etmek zorundadır. Yabancı çalışma izni olmaksızın çalıştırdığı yabancının bu belgelerini de SGK’ya ibraz edemeyecek olan işveren 5510 sayılı Kanun’un yürürlükteki geçici 28. maddesi uyarınca belgeleri süresinde ibraz etmediği her ay için 329 TL ilâ 3.294 TL arasında idarî para cezası ödemek zorunda kalacaktır.

Genel Değerlendirme

Yukarıda anlatılan bilgileri örneklendirecek olursak; 2 yıl boyunca yabancı çalışma izni olmaksızın yabancı istihdam eden işveren bu hususun idarî veya adlî bir makam tarafından fark edilmesi ya da rutin bir denetleme sırasında tespit edilmesi halinde: 4817 sayılı Kanun uyarınca 8.848 TL idarî para cezası; yanı sıra 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca yabancı çalışanın sigorta giriş işlemleri yapılmaması gerekçesiyle 8.325 TL; 24 ay boyunca devam eden iş ilişkisi boyunca prim ve hizmet belgelerinin ibraz edilmemesi sebebiyle 79.056 TL idarî para cezası ile karşı karşıya kalması ihtimal dahilindedir.

Cezaların tahakkuk edildiği tarihten itibaren işleyecek temerrüt faizi, geriye dönük primlerin de hesaba dahil edileceği göz önüne alalım. İki yıl yabancı çalışma izni olmaksızın yabancı çalıştıran işverenin 100.000 TL’yi aşan cezaları ödemek zorunda kalacağı mevzuatın ilgili hükümleri çerçevesinde öngörülmektedir.

Sonuç olarak, yukarıda bahsi geçen idarî para cezaları ile karşı karşıya gelmemek adına işverenlerin bu konuda profesyonel danışmanlık almaları gerekmektedir. Bu şekilde yabancı çalışma izni alım süreci hızlı ve ekonomik şekilde yürütebileceği gibi mevzuatın öngördüğü olumsuzluklar da bertaraf edilmiş olacaktır.

1. 4817 Sayılı Kanunun 21. Maddesi Gereğince Göre 2016 Yılında Uygulanacak İdari Para Cezaları Hakkında Çalışma Genel Müdürlüğü Yabancılar Daire Başkanlığı Tarafından Yayımlanan Genelge, https://www.calismaizni.gov.tr/html/kacak-yabancı-isci-calistirma-cezasi/ 07.01.2016 ↑
2. Türkiye’nin 24 ikili ve 3 çok taraflı olmak üzere diğer ülkelerle imzaladığı toplam 27 adet sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmaktadır. Bu ülkeler: Almanya, Arnavutluk, Avusturya, Azerbaycan, Belçika, Bosna-Hersek, Bulgaristan (Bulgaristan Emekli Aylıklarının Türkiye’de Ödenmesine İlişkin Anlaşma), Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Fransa, Gürcistan, Hırvatistan, Hollanda, İngiltere, İspanya (Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesi Kapsamında), İsveç, İsviçre, İtalya (Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesi Kapsamında), Kanada, Kebek, KKTC, Libya, Lüksemburg, Makedonya, Norveç, Portekiz (Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesi Kapsamında) ve Romanya’dır. ↑
3. İçişleri Bakanlığı’nın 19108261-121.02-82273 sayılı Genelgesi ↑
4. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanuna Göre 2016 Yılında Uygulanacak İdari Para Cezaları Hakkında SGK Tarafından Yayımlanan Genelge,, htp://www.sgk.com.tr/Content.aspx?cid=39, 08.12.2015 ↑